Paula Sanmartín

Escribo na sección ‘Argumenta’ para a Revista TEMPOS NOVOS.

https://temposdixital.gal/outros/tempos-novos-no-288-%C2%B7-maio-2021/

Badiou/Tempos Novos

Mostrar a confusión.

Entre a trascendencia do Cinema e a inmanencia da Danza, está o Teatro (ou as “ideas encarnadas nun corpo” en palabras de Alain Badiou). Supera -de momento- esta arte de xenealoxía tráxica, (coma nos ensinara Nietzsche -o antifilósofo-) a terríbel gravidade atractiva das outras dúas, que ameazan con deglutilo. A enorme tensión provocada só se salva coa inevitábel conxugación entre trascendencia e inmanencia, xurdindo desta cópula (coma un Cristo redentor) o verbo feito carne, o texto ou -citando un ponto clave no pensamento do filósofo francés- o “acontecemento do pensamento” que o propio teatro é.

Na súa Rapsodia, Badiou apreséntanos o teatro coma unha cuestión de Estado moralmente sospeitosa que, como tal, require dunha espectadora (que só pode ser conformada por unha multitude á espreita). Á diferenza do cinema, que non precisa de espectadoras mais sí dun público imbuído de certa pasividade, o teatro require unha idea de multitude declarada nun presente e dunha acción intransgredíbel reunidas na figura da espactadora (como indicara Regnault). Esta multitude deberá se desprender non só da preguiza intelectual, mais tamén -en termos lacanianos- da súa paixón pola ignorancia. É por isto que o teatro, a fin de contas, é sempre política, independentemente do argumento. Esta incuestionábel dimensión (política) explíca o raseiro que ven a estimar a posibilidade de existencia dun tipo ou outro de teatro, e que se expresa tanto na tiranía das billeterías e do target, coma nas subvencións, sempre ao servizo da vixilancia cultural dun Estado inmerso (desde fai tempo) no paradigma mercantil.

Se mire por onde se mire, o teatro é transformación: Propón sempre un presente en tránsito do visíbel ao invisíbel (e viceversa). Como aponta Badiou, trátase do proceso dunha verdade incompleta e chea de lagunas (implícitas na acción) que a espectadora, activa, debe completar engadindo o desenvolvemento do sentido desexado e facéndose a sí mesma intérprete da interpretación. Claro que éste non é o teatro que se ve e que se programa todos os días nas salas, non é o teatro que procura a satisfacción do desexo de felicidade por medio do sold out ou da apacíbel masaxe nas posadeiras das nosas conviccións, e tampouco sería o teatro da desidia que convirte en público á espectadora. Este teatro transformador, do que falamos seguindo as pegadas do pensamento de Alain, é aquel que se programa con moitísima reticencia, precisamente por ter per se unha misión política: a de mostrar a confusión da confusión asumindo a propia hybris e provocando unha mudanza nesa multitude política (que a espectadora é). Non se agocha o odio que desde o poder se lle profesa, el é plausíbel nas escasas oportunidades que temos de asistir a este teatro que mostra “un acontecemento para o

pensamento”. Non se programa, en definitiva, o teatro que supón a transformación do suxeito pola idea (coma o autor do Eloxío do Teatro nos di).

Hai algo en común nas dúas paixóns de Alain Badiou que por aquí partillamos: Tanto o teatro coma a filósofía diríxense ás persoas co afán de facelas pensar nas súas vidas dun xeito diferente a como o fan de cotío. A problemática da cuestión radica no cómo facelo.

Pola súa banda, a filosofía enfróntase directamente ás ideas e tenta argumentalas, razoalas, coa maior claridade posíbel. Xa o teatro procura un desvío, un camiño que precisa dun corpo para rozalo, unha travesía máis confusa, porén, se cadra, máis efectiva e con máis luz. A espectadora (que únicamente – insistimos- pode ser conformada por unha multitude) exponse ao tormento dunha verdade que implica o movemento e a saída de certa zona de conforto. Non se extraen conclusións aquí; o teatro é “o estado de cousas posto en suspense”.

Coma toda arte, tamén é ambiguo por estar nun lugar que partilla a subversión e a institución, a creación e o mercado. A través da institución, e índonos agora ao eido da formación de persoas (e cidadáns), estamos dacordo co filósofo francés en que, tal vez, non se trate tanto de establecer circuitos pedagóxicos que vehiculen xiras por escolas e institutos (con -digámolo- pezas que apoien o relato que nese momento o poder público de turno esté interesado en promover), máis ben se procuraría a obrigatoreidade do teatro para as crianzas (ao igual que o é a escolarización); isto permitiría familiarizarse coa profundización no ser e as súas cuestións existenciais, facilitando o acontecemento e ampliando, deste xeito, o repertorio de posibilidades de sentidos xurdíbeis desde o íntimo cara o público; un estado das cousas, asiduamente mostrado, observado, analizado e, por ende, mellorado. Para o mundo adulto, Badiou propón que a asistencia ao teatro teña beneficios fiscais e certa consistencia ética expresada, tamén, con penalizacións económicas (no caso de que non fosemos espectadoras tanto coma o requerido) que revertirían, por suposto, nos orzamentos que substentan económicamente o teatro.

Hoxe, grazas en parte ao que se deu en chamar artes vivas, percibimos mellormente á desaparición de limites entre o público e o íntimo; tamén nos decatamos de cómo a mostra da confusión é tamén mostra dun devir. A escena, que podemos chamar -por convención- contemporánea, é agora un acontecemento multiversado en disciplinas, linguaxes, corpos, espazos e tempos que, xunto coa introducción das novas tecnoloxías, permiten a posibilidade de, tamén, novas liberdades, nunha sorte de meditación pública sobre a relación e non-relación entre o artificio e a vida (como expresa Badiou na entrevista feita por Elie During).

Á pregunta sobre o qué será que lle espera a arte das artes nese futuro ameazado pola tensión (que, lembremos, provoca estar entre a inmanencia da danza e a trascendencia do cinema), o francés resposta (sendo realista nos seus termos voluntaristas -se o pensamos ben-) que a supervivencia do teatro está na posibilidade dun milagro (tal vez se precisen varios) ligado ao poético. O teatro continuará a ser máis unha arte de posibilidades que unha arte de realizacións e seguirá absorvendo as contradiccións que xurden da análise da existencia humana, provocando acontecementos que instauren novos sentidos. Se cadra non é un mal futuro. Como di sempre Badiou: Suffit pas de vouloir!